Forum

Podstawa prawna
• art. 1 ustawy z 2 lipca 2004 roku o swobodzie działalności gospodarczej - Dz. U. nr 173, poz. 1807,
• art. 8 ust. 1 i 3 ustawy z 26 lipca 1991r. o podatku dochodowym od osób fizycznych Dz. U. z 2000r. Nr 14, poz. 176; ze zmianami.

W przypadku ustawy o podatku VAT wszystkie czynności wykonywane przez podatnika są przez niego rozliczane w ramach jednej działalności opodatkowanej podatkiem VAT, przy zachowaniu warunku że obowiązki te dotyczą tylko czynnych podatników VAT, zatem obowiązki podatkowe z tytułu rozliczania w zakresie podatku VAT przychodów z nieruchomości będą obciążały albo jednego z małżonków, albo obydwoje, w zależności od tego, który z małżonków jest czynnym podatnikiem VAT. Podatnikiem może być osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej.
1. Jeżeli w ramach prowadzonej działalności gospodarczej podatnikami VAT są obydwoje małżonkowie jako osoby fizyczne, to najem będzie przez nich rozliczany proporcjonalnie po 50% w ramach rozliczeń VAT z tej działalności. Stanie się tak wtedy, gdy obydwoje małżonkowie będą stroną umowy najmu jako wynajmujący.
2. Jeżeli stroną umowy najmu będzie tylko jeden z małżonków, który jest podatnikiem VAT czynnym, podatek VAT od najmu będzie rozliczany właśnie przez niego. Gdy umowę najmu zawiera tylko jeden z małżonków, można domniemywać, że wolą obydwojga małżonków jest, aby działalność w zakresie najmu była prowadzone tylko przez jednego z nich. W takiej sytuacji tylko jeden z małżonków będzie rozliczał VAT z najmu.
Na taką interpretację wskazuje m.in. wyrok NSA z 25 kwietnia 2002 roku sygn. akt S.A./Sz 1685/00. W wyroku tym czytamy:
(...) Obowiązek podatkowy każdego z małżonków, wynikający z wykonania określonej czynności, może wystąpić jedynie wówczas, gdy czynność podlegająca opodatkowaniu jest wykonywana wspólnie przez oboje małżonków, to jest gdy oboje są stroną transakcji obciążonej podatkiem. Tylko wówczas każde z nich we własnym imieniu i na własny rachunek (to jest rachunek majątku dorobkowego) dokonuje czynności opodatkowanej, stając się przez to podatnikiem podatku od towarów i usług. (...) Za całkowicie nietrafny należy uznać wyrażony w uzasadnieniu decyzji organu pierwszej instancji pogląd, zaakceptowany - jak się wydaje - przez organ odwoławczy, iż "małżonkowie nie mogą dowolnie ustalać który z nich (...) będzie podatnikiem podatku od towarów i usług w przypadku świadczenia usług najmu lub dzierżawy lokalu użytkowego będącego współwłasnością małżonków nabytą w ramach majątkowej wspólności ustawowej" (...). O tym, który z małżonków jest (będzie) podatnikiem podatku od towarów i usług,rozstrzyga wola tych małżonków co do tego, który z nich będzie w konkretnej sytuacji wykonywał określone czynności zarządu majątkiem wspólnym.
3. Jeżeli wspólną działalność gospodarczą opodatkowaną VAT małżonkowie prowadzą w formie spółki cywilnej lub jako osoba prawna to w zakresie osiąganych przychodów z najmu małżonkowie będą odrębnymi podatnikami VAT. Oznacza to oddzielne rozliczenie w zakresie VAT działalności gospodarczej i oddzielne w zakresie najmu. W takiej sytuacji tylko jeden z małżonków może się zarejestrować jako podatnik VAT czynny i rozliczać przychody z najmu.
4. Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej reguluje podejmowanie, wykonywanie i zakończenie działalności gospodarczej, o czym stanowi art. 1 tej ustawy w związku z tym ma ona zastosowania tylko do działalności gospodarczej, natomiast nie ma zastosowania do najmu, który z zasady nie musi być przedmiotem działalności gospodarczej.
5. Na gruncie zapisów ustawy o podatku dochodowym od osob fizycznych przychody ze wspólnej własności u każdego podatnika (przypadku braku przeciwnego dowodu), określa się proporcjonalnie do jego prawa w udziale w zysku (art. 8 ust. 1 ustawy). Zasady te mają również zastosowanie do małżonków, między którymi istnieje wspólność majątkowa, osiągających z najmu przychody ze wspólnej własności, wspólnego posiadania lub wspólnego użytkowania rzeczy, chyba że złożą pisemne oświadczenie o opodatkowaniu całości dochodu z tego źródła przez jednego z nich (art. 8 ust. 3 ustawy). Wybór zasady opodatkowania całości dochodu przez jednego z małżonków wyrażony w oświadczeniu obowiązuje przy zapłacie zaliczek i składaniu deklaracji PIT o wysokości dochodu (poniesionej straty) za cały rok podatkowy.